شهر نیازمند فضاهای عمومی استاندارد و تعریف شده است تا ارتقای کیفیت محیط شهری و زندگی شهروندان تضمین شود.
“جابجایی در شهر” از مسائل و دغدغه‌هایی است که ایجاد و ارتقای زیرساخت‌های آن همواره مورد توجه تصمیم گیران و برنامه ریزان شهر بوده است، شهروندان به عنوان رکن اصلی یک شهر این حق را دارند که برای تردد در فضاها و اماکن عمومی آسایش و آرامش داشته باشند و کارهای روزمره خود را بدون کمترین آسیب روحی و جسمی انجام دهند.
برای جابجایی در شهر انواع مختلفی از وسایل حمل و نقل عمومی وجود دارد که تردد با آنها تنها بخشی از سفر درون شهری یک شهروند را شامل می‌شود، هر فرد برای عبور و مرور و انجام فعالیت‌های حیاتی، معمولاً نیاز دارد زمانی را هم به پیاده روی اختصاص دهد.
این پیاده روی که معمولاً در پیاده روها یا پیاده راه‌ها انجام می‌شود، می‌تواند به قصد گردش، خرید یا صرفاً عبور و رسیدن به مقصدی مشخص باشد. درست است که هر فرد بنا بر شرایطی که دارد تصمیم می‌گیرد چگونه در شهر تردد داشته باشد، اما ساختار کالبدی شهرها نیز نقش تعیین کننده و ترغیب کننده در این زمینه دارد.
تاکید مدیران شهری بر استفاده از برخی وسایل حمل و نقلی، زمانی که حتی پیاده رو مناسبی وجود ندارد، در عمل ممکن نیست، شهر برای زندگی انسان طراحی شده است و باید در خدمت تامین آسایش او باشد.
انسان‌ها در شهرها همان شهروندان و عابران پیاده هستند، می‌افزاید: استفاده از خودرو شخصی برای مسافت‌های طولانی با شرایط اقلیمی نامناسب طراحی شده است تا بتواند در این شرایط به انسان‌ها کمک کند.
ادر دنیای پیشرفته امروزی و به خصوص بعد از شیوع کووید ۱۹، در فضاهای شهری بیشتر از خودروها، انسان‌ها و عابران پیاده مورد توجه قرار گرفته، حتی در کشوری مثل آلمان یا در کشور ایتالیا که سریع‌ترین و لوکس‌ترین ماشین‌های دنیا را می‌سازد، فضاهای شهری روز به روز بیشتر از خودروها خالی شده و به عابران پیاده اختصاص داده می‌شود.
با توجه به اینکه تامین زیرساخت‌های حرکت پیاده در شهر نیاز حیاتی شهروندان است، لازم به ذکر است همه شهروندان توان اقتصادی و فیزیکی برای استفاده از برخی وسایل حمل و نقلی را ندارند، به طور مثال همه اقشار جامعه شهری نمی‌توانند از دوچرخه یا خودرو شخصی استفاده کنند.
بنابراین نیاز است تا ایجاد زیرساخت حرکت پیاده در ساختار کالبدی شهر مورد توجه قرار بگیرد زیرا شهر متعلق به عابران پیاده است در حالی که در شهرها به دلیل نبود عدالت اجتماعی، تنها ساکنان شهر دارای تمکن مالی از امکانات زیرساخت‌ها برای تردد با خودرو شخصی خود استفاده می‌کنند.
در کشورهای توسعه یافته استفاده نکردن از ماشین شخصی دلیل بر فقر مالی نیست بلکه دلیلی بر داشتن فرهنگ شهروندی است.پیاده محور بودن شهر موجب ارتقای کیفیت محیط شهری می‌شود و بسیاری شهرها به همین دلیل جوایز بهترین شهرهای دنیا را از آن خود می‌کنند و سرمایه‌های بین المللی زیادی به سمت آنها سرازیر می‌شود.ارتقای کیفیت محیط شهری موجب جذب سرمایه و رونق اقتصادی شهر می‌شود. در این شهرها آلودگی هوا و آلودگی‌های محیطی کمتر و زندگی انسانی در آن پررنگ و غنی‌تر است
خصوصیات یک شهر پیاده محور
شهری پیاده محور است که یک شهروند بتواند به صورت پیاده کل شهر را بدون هیچ مانعی بر سر راهش طی کند، در این راستا باید زیرساخت مخصوص حرکت پیاده داشته باشیم که در بسیاری قسمت‌ها ممکن است به صورت پیاده راه باشد.
پیاده راه خیابانی است که تمامی مسیر آن به حرکت پیاده اختصاص دارد در حالی که پیاده رو فضایی در کنار مسیرهای عبور خودرو، دوچرخه، تراموا، اتوبوس و سایر مسیرها است، این مسیرها باید ویژگی‌های کالبدی و فیزیکی حداقلی را داشته باشد.
بل توجه به اینکه دسترسی برای عابر پیاده در تمامی طول شهر باید به صورت مسیرهای مختص پیاده فراهم شود، لذا بلید حداقل عرض پیاده برای اینکه دو نفر عابر پیاده در کنار یکدیگر شانه به شانه حرکت کنند یا یک چرخ فرد معلول بتواند به راحتی در آن تردد کند، طبق استانداردهای شهرسازی ۱.۲۰ تا ۱.۵ متر است.
۱.۵ متر عرض بدون در نظر داشتن مبلمان موجود مسیر است در پیاده راه‌های دنیا در صورت وجود مغازه و اماکن تجاری و اداری، یک متر به فضای مجاور ساختمان یا مکان تجاری و اداری اضافه می‌شود تا افرادی که قصد توقف یا بازدید از ویترین مغازه را دارند به راحتی بتوانند از فضا استفاده کنند.
شهرداری وجود فروشگاه‌ها و مکان‌های فروش مواد غذایی که مبلمانی در مجاور آن باشد را با هدف افزایش سر زندگی و نشاط شهری ضروری می‌داند، اما این در صورتی است که این کاربری‌ها در پیاده رو یا پیاده راهی چهار یا شش متری باشد در حالی که برخی مواقع نیم متر یا یک متر نیز برای فضای سبز و مبلمان شهری در نظر گرفته نمی‌شود.
قرار نیست که ایستگاه اتوبوس، کیوسک تلفن و سایر مبلمان شهری در داخل مسیر باشد بلکه باید یک تا دو متر برای استقرار مبلمان شهری و فضای سبز در نظر گرفته شود و چنانچه مغازه‌داری بخواهد از پیاده رو استفاده کند، باید به عرض مسیر عابر پیاده اضافه شود.
نه تنها داشتن عرض مناسب پیاده رو مهم است بلکه باید در تمامی طول مسیر، انقطاعی وجود نداشته باشد، پل عابر پیاده تنها برای بزرگراه‌ها و آزادراه‌هایی است که تردد عابر پیاده در آن ممنوع است، اما در سایر مکان‌ها، پیاده رو باید هم سطح زمین حرکت کند و در صورت نیاز لازم است سایر وسایل حمل و نقلی خودشان را با سرعت عابر پیاده تطبیق دهند در حالی که در شهرهای کشور برای افزایش سرعت خودروها، اولویت با عابر پیاده و مسیر حرکت او نیست.
با توجه به اینکه تأمین امنیت و ایمنی شهروندان نیز در یک شهر پیاده محور باید در نظر گرفته شود، لذا در این راستا باید توجه ویژه‌ای به کف سازی، نورپردازی و مبلمان شهری مسیر حرکت عابر پیاده کرد، بخصوص در شهر دوستدار سالمندان و کودکان، وجود نیمکت در فواصلی معین لازم است تا افرادی که دچار ناتوانی جسمی هستند و نمی‌توانند مسیر را به صورت پیوسته طی کنند روی نیمکت‌ها استراحت کنند.
نویسنده: شیرین‌کیخاونی موسی، عضو کارگروه پیاده برو انجمن هوای پاک کندو
