مزایا و لزوم استفاده از دیوارهای سبز و بام‌های سبز در فضاهای شهری و امکان‌سنجی اجرای آن

با رشد سریع شهرنشینی و افزایش تراکم جمعیت، شهرها با چالش‌هایی چون کمبود فضای سبز، آلودگی هوا و جزایر گرمایی شهری مواجه شده‌اند. در این شرایط، دیوارهای سبز (Green Walls)  و بام‌های سبز (Green Roofs)   به‌عنوان راهکاری نوآورانه برای ایجاد فضاهای سبز بیشتر، کاهش اثرات محیطزیستی و بهبود کیفیت زندگی مطرح شده‌اند. این مقاله به بررسی مزایا، ضرورت‌ها و امکان‌سنجی استفاده از این فناوری‌ها در فضاهای شهری می‌پردازد.

تعریف دیوار سبز و بام سبز

• دیوار سبز:  دیوارهایی هستند که با گیاهان پوشیده شده و می‌توانند به صورت سیستم‌های زنده (مانند سیستم‌های هیدروپونیک) طراحی شوند یا با استفاده از گیاهان خزنده ایجاد شوند.
• بام سبز:  سقف‌هایی که با لایه‌هایی از خاک، گیاهان و گاه سیستم‌های زهکشی و عایق‌کاری پوشیده شده‌اند و به ایجاد فضاهای سبز در ارتفاع کمک می‌کنند.

اپیزود بیست و هفتم | ریشه‌های تاریخی آلودگی هوا | آذر ۱۴۰۲

۱. مزایای دیوارها و بام‌های سبز

الف) مزایای زیست‌محیطی

1. کاهش آلودگی هوا: گیاهان موجود در دیوارها و بام‌های سبز می‌توانند دی‌اکسید کربن را جذب کرده و اکسیژن تولید کنند. علاوه بر این، این ساختارها می‌توانند ذرات معلق و آلودگی‌های شیمیایی هوا را فیلتر کنند.
2. کاهش اثر جزایر گرمایی شهر: گیاهان با جذب تابش خورشید و تبخیر و تعرق، دمای محیط را کاهش داده و از گرم‌شدن بیش از حد شهر جلوگیری می‌کنند.
3. مدیریت روان‌آب‌ها : بام‌های سبز با ذخیره آب باران و کاهش حجم روان‌آب‌ها می‌توانند به جلوگیری از سیلاب‌های شهری کمک کنند. این ساختارها آب باران را جذب کرده و به چرخه طبیعی بازمی‌گردانند.
4. افزایش تنوع زیستی: این فضاها زیستگاه‌هایی برای پرندگان، حشرات و دیگر گونه‌های گیاهی و جانوری فراهم می‌کنند.

ب) مزایای اقتصادی

1. صرفه‌جویی در مصرف انرژی: دیوارها و بام‌های سبز به عنوان عایق حرارتی عمل کرده و در کاهش مصرف انرژی برای گرمایش و سرمایش ساختمان‌ها مؤثر هستند.
2. افزایش طول عمر ساختمان: این ساختارها با محافظت از سطوح خارجی ساختمان در برابر اشعه UV و تغییرات دما، طول عمر ساختمان را افزایش می‌دهند.
3. افزایش ارزش ملک: ساختمان‌هایی که از فناوری‌های سبز استفاده می‌کنند، ارزش بیشتری در بازار املاک دارند و مورد توجه بیشتری قرار می‌گیرند.

ج) مزایای اجتماعی و روانی

1. بهبود سلامت روانی: حضور طبیعت در محیط‌های شهری باعث کاهش استرس، افزایش شادی و بهبود کیفیت زندگی شهروندان می‌شود.
2. زیباسازی شهری: دیوارها و بام‌های سبز ظاهر خسته‌کننده ساختمان‌ها را تغییر داده و به زیباسازی محیط شهری کمک می‌کنند.
3. ایجاد فضاهای اجتماعی: بام‌های سبز می‌توانند به‌عنوان فضاهای اجتماعی برای فعالیت‌های گروهی، رویدادها و تفریح مورد استفاده قرار گیرند.
   

   ---

باغ نگارستان تهران | باغ پر قصه در قلب تهران

۲. ضرورت استفاده از دیوارها و بام‌های سبز در شهرها

الف) افزایش تراکم جمعیت و کاهش فضای سبز

شهرنشینی سریع منجر به کاهش زمین‌های قابل استفاده برای فضای سبز شده است. استفاده از دیوارها و بام‌های سبز راه‌حلی برای جبران این کمبود است.

ب) تغییرات اقلیمی و نیاز به کاهش اثرات آن

با افزایش دما و تغییرات اقلیمی، ایجاد ساختارهایی که بتوانند اثرات گرمایش جهانی را کاهش دهند، ضروری است.

ج) بهبود کیفیت زندگی

شهرهای مدرن با مشکلاتی چون آلودگی، ترافیک و تراکم بالای جمعیت مواجه‌اند. دیوارها و بام‌های سبز می‌توانند این چالش‌ها را کاهش داده و کیفیت زندگی را ارتقا دهند.

۳.  امکان‌سنجی اجرای دیوارها و بام‌های سبز

الف) ملاحظات فنی

1. ساختار ساختمان: ساختمان باید از نظر فنی قادر به تحمل وزن اضافی بام یا دیوار سبز باشد. برای بام‌های سبز نیاز به تقویت سازه وجود دارد.
2. سیستم آبیاری: نصب سیستم‌های آبیاری مناسب، مانند سیستم‌های هیدروپونیک یا آبیاری قطره‌ای، برای حفظ سلامت گیاهان ضروری است.
3. نوع گیاهان: انتخاب گیاهانی که با اقلیم و شرایط شهری سازگار باشند (مانند گیاهان مقاوم به خشکی) اهمیت دارد.

ب) ملاحظات اقتصادی

1. هزینه نصب: هزینه اجرای بام و دیوار سبز می‌تواند بسته به نوع سیستم و اندازه پروژه متفاوت باشد. استفاده از فناوری‌های محلی می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد.
2. هزینه نگهداری: نگهداری شامل آبیاری، هرس، و جایگزینی گیاهان است. برنامه‌ریزی منظم برای نگهداری می‌تواند عمر پروژه را افزایش دهد.
3. مزایای بلندمدت: کاهش هزینه‌های انرژی و افزایش ارزش ملک می‌تواند در بلندمدت هزینه‌های اولیه را جبران کند.

ج) ملاحظات قانونی و شهری

1. مجوزها و قوانین محلی: برای اجرای بام‌ها و دیوارهای سبز نیاز به اخذ مجوز از شهرداری‌ها و نهادهای مرتبط است. حمایت دولت‌ها می‌تواند مشوقی برای توسعه این فناوری‌ها باشد.
2. برنامه‌ریزی شهری: طراحی شهری باید این فناوری‌ها را به‌عنوان بخشی از سیاست‌های توسعه پایدار در نظر بگیرد.

نتیجه‌گیری و پیشنهادات

دیوارها و بام‌های سبز با تأثیرات مثبت زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی، راهکاری پایدار برای حل مشکلات شهرهای مدرن هستند. با وجود چالش‌های فنی و اقتصادی، این فناوری‌ها می‌توانند با حمایت دولت، شهرداری‌ها و مشارکت بخش خصوصی به‌طور گسترده اجرا شوند. پیشنهادات زیر برای توسعه این فناوری‌ها ارائه می‌شود:

1. تشویق مالیاتی: ارائه مشوق‌های مالیاتی به مالکان ساختمان‌ها برای اجرای بام و دیوار سبز.
2. آموزش عمومی: برگزاری کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی برای شهروندان و معماران.
3. پژوهش و توسعه: سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه برای کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری این فناوری‌ها.
4. تدوین استانداردها: ایجاد استانداردهای ملی و محلی برای طراحی، اجرا و نگهداری بام‌ها و دیوارهای سبز.

در نهایت، دیوارها و بام‌های سبز می‌توانند شهرهای آینده را به فضاهایی پایدارتر، زیباتر و سالم‌تر تبدیل کنند. سرمایه‌گذاری در این حوزه، گامی مؤثر به سوی توسعه شهری پایدار و ارتقای کیفیت زندگی است.

زهرا آذرشب
کارگروه درختبان

منبع و رفرنس‌ها:

1. Köhler, M. (2008). Green facades—a view back and some visions. Urban Ecosystems, 11(4), 423–۴۳۶٫
2. Oberndorfer, E., et al. (2007). Green roofs as urban ecosystems: Ecological structures, functions, and services. BioScience, 57(10), 823-833.
3. United Nations Environment Programme (UNEP).
   Green Infrastructure: A Guide for Sustainable Urban Development.
4. Berardi, U., GhaffarianHoseini, A., & GhaffarianHoseini, A. (2014). State-of-the-art analysis of the environmental benefits of green roofs. Applied Energy, 115, 411–۴۲۸٫
5. Peck, S. W., Callaghan, C., Kuhn, M. E., & Bass, B. (1999). Greenbacks from green roofs: Forging a new industry in Canada.
6. Wong, N. H., et al. (2003). Investigation of thermal benefits of rooftop garden in the tropical environment. Building and Environment, 38(2), 261–۲۷۰٫
7. European Federation of Green Roof Associations (EFB).
   The Environmental, Economic, and Social Benefits of Green Roofs and Walls.
8. World Green Building Council (WGBC).The Business Case for Green Building.
9. Getter, K. L., & Rowe, D. B. (2006). The role of extensive green roofs in sustainable development. HortScience, 41(5), 1276–۱۲۸۵٫
10. American Society of Landscape Architects (ASLA).Green Roofs and Living Walls.