گزارش برنامه احیای سرخدار و شمشاد هیرکانی در روستای ویسرود روز جمعه ۱۷ آذرماه۱۴۰۲
شمشاد هیرکانی
سرخ دار
روز جمعه ۱۷ آذرماه ۱۴۰۲ به همت تشکل مردمی حامیان هیرکانی برای اولین بار برنامه انتقال و کاشت حدود ۱۳۰ نهال از دو گونه دیرزی و ارزشمند شمشاد هیرکانی و سرخدار در اتفاعات شفت در استان گیلان انجام شد.
برای انجام این برنامه بسیار ارزشمند صدها نفر از جمله کارگروه درختبان و تعدادی از سایر اعضای انجمن هوای پاک کندو ،کوچک و بزرگ ، از سراسر ایران خود را به روستای ویسرود رساندند، کسانی که از راه های دورتر آمده‌بودند، روز قبل پس از بازدید از موزه میراث روستایی گیلان دراقامتگاه سایه‌سار در روستای ویسرود ساکن شدند.
سبزاندیشان در ویسرود
ما بعداز پشت‌سر گذاشتن چند رویداد غیرمنتظره بالاخره موفق شدیم ساعت ۹:۳۰ شب به جمع پرانرژی سبزاندیشان در اقامتگاه بپیوندیم. گروهی از دوستان در یکی از سالن‌های اقامتگاه دورهم جمع شده بودند و مشغول گپ‌و‌گفت دوستانه و آشنایی بیشتر با هم بودند و خاطرات بسیار شنیدنی از سفرها و تجربه‌های طبیعت‌گردی، ارتباط و تاثیر درختان به ویژه درختان کهنسال در بهبود روحیات‌شان رو به اشتراک می‌گذاشتند.
اندوخته بسیار ارزشمند من از این گپ‌و‌گفت بیرون آمدن از حس انزوا بود و لمس اینکه چقدر زیادند افرادی که درگیر عشق به طبیعت ،جنگل و درختان کهنسال هستند و ایجاد اراده در من برای یافتن و پیوستن به چنین جمعیت ارزشمندی. یکی دیگر از اندوخته‌های ارزشمند این برنامه دیدار و گفت‌و‌گو با آقای محسن جعفری _ محسن مارکو_ و آموختن واژه کهن‌دار‌نگری از ایشان بود.
کهن‌دار‌نگری به معنی سفر و طبیعت‌گردی به مقصد و مقصود یافتن و ملاقات با درختان کهنسال و دیرزی است، همانند اکوتوریسم و یا مفاهیمی چون توریسم سلامت یا توریسم غذایی و ….
در پایان این شب به یادماندنی و برنامه‌ریزی ساعت بیدارباش و حرکت برای استراحت به اتاق‌های اقامتگاه رفتیم.
صبح روز جمعه از ساعت ۷ بیدار شدیم و پس از صرف صبحانه و بستن کوله‌پشتی سبک همزمان با از راه رسیدن دوستانی از رشت و مناطق دیگر محیای آغاز برنامه شدیم.
ابتدا آقای محسن جعفری پلان کلی برنامه رو اعلام کردند و خواهش کردند با توجه به طولانی بودن مسیر پیمایش، بارندگی و همچنین سنگین بودن گلدان‌های نهال‌ها تنها افرادی که از آمادگی لازم به لحاظ کفش مناسب کوه‌پیمایی و قدرت‌بدنی کافی برخوردار هستند جهت انتقال و کاشت نهال‌ها داوطلب شوند و کسانی که به هر دلیل قادر به مشارکت در این کار نیستند در برنامه دیگری که به طور همزمان جهت کاشت بذر شاه‌بلوط در حال اجرا بود مشارکت نمایند.
در ادامه آقای حسین آقایی از تشکل حامیان هیرکانی که زحمت برنامه‌ریزی و اجرای این کار ارزشمند رو کشیده بودند برای دقایقی صحبت کردند و با اشاره به وجود بیش از ۹۰ تیپ جنگلی مختلف، علت انتخاب ویسرود برای کاشت نهال رو خاص بودن تیپ جنگلی این منطقه اعلام کردند. تیپ جنگلی خاص به مناطقی از جنگل اطلاق میشه که گونه‌های دیرزی در کنار هم رویش و بالندگی دارند، همچون ویسرود که همزمان رویشگاه و زیستگاه دو گونه بسیار ارزشمند و دیرزی سرخدار و شمشاد‌هیرکانی است.
نهال‌هایی که برای کاشت به محل آورده شده بودند در اندازه‌های مختلف و با سنی حدود ۳ تا ۱۳ سال بودند. با توجه به عمر طولانی درختان این دو گونه که بیش از هزار سال است امید میرود این حرکت سبز تاثیر چندهزارساله در اقلیم ایران و جهان داشته‌باشد.
حدود ساعت ۱۰ صبح نهال‌ها رو تحویل گرفتیم و در زیر نم‌نم باران به سمت محل کاشت به راه افتادیم، پیمایش در مسیر رودخانه و در پاکوبی که در بعضی مناطق بسیار باریک بود انجام شد، در مسیر از پای درخت کهنسال و زیبای افرای پلت گذشتیم که چهره زمستانی به خود گرفته بود و محیای خوابی شیرین تا بهار بود.
اغلب گونه‌های درختی در جنگل‌های هیرکانی زمستان خواب هستند ولی در مسیر پیمایش ما شاهد ۵ گونه همیشه سبز داردوست، جل، همیشک، شمشاد و سرخدار بودیم که در طول زمستان پناه‌گاه پرندگان و حیوانات جنگلی هستند.
داردوست
جل
جنگل‌های‌هیرکانی با قدمت ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال، زیستگاه ارزشمندی است که از عصریخبندان عبور کرده و به ما رسیده‌است، شایسته است چیزی که آنقدر هوشمند بوده تا از تمام بلایای طبیعی جان سالم بدربرد، به دست انسان و بدست ما نابود نشود تا ما نماد آشکار و تمام‌و‌کمال بی‌خردی در نزد نسل‌های بعدی و جهانیان نباشیم.
گروه پس از دو ساعت پیمایش حدود ساعت ۱۲:۳۰ به محل کاشت رسید، با برنامه‌ریزی خوب برگزار‌کنندگان نحوه صحیح کندن چاله و خارج کردن نهال از گلدان آموزش داده‌شد. قرار شد برای هر نهال چاله‌ای به ارتفاع گلدان آن حفر شود و مقداری خاک نرم ته چاله ریخته شود تا نهال بتواند راحت‌تر ریشه بگستراند و سریع‌تر با خاک زیستگاه پیوند بخورد، از طرفی برای خارج کردن نهال از گلدان، باید گلدان را در دست واژگون کرد و با ضربه‌های آرام به اطراف گلدان به خارج شدن خاک و ریشه از گلدان کمک‌کرد تا آسیبی به ریشه وارد نشود.
بعد از اتمام آموزش‌ها با راهنمایی تعدادی از پرسنل منابع‌طبیعی شهرستان شفت و حسین آقایی عزیز در دامنه‌های مختلف پراکنده شدیم .
نهال زیبای شمشادی رو که به من امانت سپرده‌بودند در شیب تند دامنه و در نزدیکی چند درخت شمشاد که خوشبختانه پس از خشک‌شدن در اثر آفت شب‌پره دوباره سبز شده‌بودند، با رعایت نکاتی که آموزش داده‌شده بود،کاشتم.
بعد از کاشت شمشاد با همراهی دو تن از داوطلبین دیگر برای کاشت سه نهال سرخدار که شامل دونهال ۳ ساله و یک نهال ۱۲ ساله بود به دامنه پرشیب کناری رفتیم . برای کاشت نهال بزرگ‌تر با توجه به ارتفاع حدود ۱٫۵ متری نیاز به ایجاد محافظ بود تا نهال در اثر وزش باد و یا بارندگی شدید کج نشود.
پس از اتمام کاشت و آرزوی سبزی و مانایی برای این نهال‌های ارزشمند با جمله” بمونی برای ایران ” ، با قلبی لبریز از عشق و دلی دلتنگ از فرا‌رسیدن لحظه جدایی نهال‌ها رو به مادرطبیعت سپردیم و به جمع دوستان برای بازگشت به اقامتگاه پیوستیم.
در حرکتی آینده‌نگر و خردمندانه تشکل حافظان هیرکانی برای مراقبت از نهال‌ها، برنامه پایش و حفاظت با کمک مردم محلی رو برنامه‌ریزی کرده که بودجه این‌کار از محل کمک‌های مردمی به تشکل تامین می‌شود.
حدود ساعت ۳ بعدازظهر به اقامتگاه رسیدیم و بعداز کمی استراحت از یاران جان به امید دیدار در برنامه‌ای دیگر خداحافظی کردیم .
شاید در طول خواندن این گزارش این پرسش به ذهن شما خطور کرده‌باشد که چرا باید در جایی چون جنگل که مملو از درختان است، اقدام به درخت‌کاری کرد، پاسخ این است که با توجه به دخالت‌های انسانی از قبیل قطع، چرای‌بی‌رویه دام و آفات عرصه جنگلی دچار آسیب‌هایی شده که در شرایط حاضر به خودی‌خود قادر به ترمیم آنها نیست. به عبارت ساده‌تر بحرانی که با دخالت انسانی ایجاد شده، نیازمند دخالت انسانی برای کاهش اثرات و بهبود است. جنگل‌ها در شایط حاضر نیاز به کمک برای ترمیم خود دارند که صد‌البته این کمک تنها با راهنمایی متخصصان امکان‌پذیر است.
این برنامه به منظور احیای بخشی از کمربند شمشاد و سرخدار در جنگل‌های‌هیرکانی بود و آنچه ضروری است آگاهی و همراهی مردم به‌ویژه جوامع محلی‌است. امیدوارم خواندن این گزارش برای شما سودمند باشد.
تهیه شده در کارگروه درختبان کندو
توسط عاطفه طاهرخانی
